داربست بندی چیست؟ اصطلاحات فنی داربست بندی کدام اند؟ داربست‌بندی در صنعت ساختمان و سازه، به فرآیند طراحی و نصب سازه‌های موقتی اطلاق می‌شود که به منظور پشتیبانی از کارگران، ابزارآلات و مصالح در طول مراحل ساخت یا تعمیرات استفاده می‌شود. این سازه‌ها به کارگران این امکان را می‌دهند که به نقاط بالا و دشوار دسترسی پیدا کنند و عملیات ساختمانی را با ایمنی و کارایی بیشتری انجام دهند.
داربست‌بندی نقش حیاتی در موفقیت پروژه‌های ساختمانی ایفا می‌کند. این سازه‌های موقتی به کارگران کمک می‌کنند تا به راحتی به نقاط دور از دسترس، دسترسی پیدا کنند و عملیات ساخت و تعمیر را با کیفیت بهتری انجام دهند. همچنین، داربست‌ها به کاهش خطرات ناشی از ارتفاع و دسترسی به مناطق غیرقابل دسترس کمک می‌کنند.
اصطلاحات فنی داربست بندی
آشنایی با این اصطلاحات فنی و کاربردی در داربست‌بندی، برای مهندسان، پیمانکاران و کارگران ساختمانی ضروری است. استفاده صحیح از این اجزا و رعایت اصول طراحی و نصب می‌تواند به‌طور چشمگیری ایمنی و کارایی پروژه‌های ساختمانی را افزایش دهد. با توجه به پیچیدگی و اهمیت این فرآیند، توجه به جزئیات و رعایت استانداردها در داربست‌بندی برای موفقیت و ایمنی پروژه‌ها حیاتی است. در اینجا به توضیح برخی از مهم‌ترین اصطلاحات فنی در داربست‌بندی پرداخته می‌شود:
استاندارد (Standard)
استاندارد به لوله داربست فلزی می‌گویند که این لوله‌ها عمودی هستند و به‌عنوان پایه‌های اصلی در سیستم داربست‌بندی عمل می‌کنند. این لوله‌ها، به‌طور مستقیم به زمین متصل شده و بارهای عمودی را به پایه‌های زیرین منتقل می‌کنند. استانداردها باید به‌طور دقیق و مستحکم نصب شوند تا از ایمنی کلی سازه اطمینان حاصل شود.
ترانزو (Transom)
ترانزو، لوله‌های افقی هستند که بر روی استانداردها قرار می‌گیرند و پلتفرم‌های داربست را به‌طور افقی پشتیبانی می‌کنند. این لوله‌ها برای توزیع بار به‌طور یکنواخت در سراسر داربست و ایجاد ثبات بیشتر طراحی شده‌اند. ترانزوها به‌عنوان پل‌های افقی در بین پایه‌های عمودی عمل می‌کنند.
لجر (Ledger)
لجرها، لوله‌های افقی هستند که در ارتفاعات مختلف و به‌صورت عمود بر ترانزوها قرار می‌گیرند. وظیفه آن‌ها حمایت از ترانزوها و ایجاد یک ساختار شبکه‌ای است که بارهای مختلف را به‌طور یکنواخت توزیع می‌کند. لجرها همچنین به پایداری کلی داربست کمک می‌کنند.
بیس پلیت یا کفشک (Base Plate or Shoe)
بیس پلیت یا کفشک، صفحات فلزی هستند که در انتهای استانداردها قرار می‌گیرند و بارهای عمودی را به‌طور یکنواخت به سطح زیرین منتقل می‌کنند. این قطعات همچنین به توزیع فشار به‌صورت یکنواخت بر روی سطح زمین کمک می‌کنند و از حرکت استانداردها جلوگیری می‌کنند.
مهار (Bracing)
مهارها، لوله‌ها یا سازه‌های دیگری هستند که به‌منظور تقویت و تثبیت داربست نصب می‌شوند. این قطعات، به‌ویژه در نقاط ضعیف و در مواقعی که بارهای جانبی زیادی وجود دارد، به‌کار می‌روند تا از تکان خوردن و سقوط داربست جلوگیری کنند. مهارها به‌طور معمول به‌صورت قطری و در زوایای مختلف نصب می‌شوند.
گارد ریل یا ریل محافظ (Guardrail or Railing)
گارد ریل‌ها یا ریل‌های محافظ، نوارهای افقی هستند که به‌عنوان نرده‌های محافظ در کنار پلتفرم‌های داربست نصب می‌شوند. این قطعات به‌منظور جلوگیری از سقوط کارگران از ارتفاعات و افزایش ایمنی در حین کار استفاده می‌شوند. گارد ریل‌ها باید به‌طور مستحکم و در ارتفاع مناسب نصب شوند تا حفاظت لازم را ارائه دهند.
تخته کار (Decking or Platform)
تخته کار یا پلتفرم، سطحی است که به‌عنوان محل کار و راه رفتن بر روی داربست استفاده می‌شود. این تخته‌ها باید به‌طور محکم و یکنواخت بر روی لجرها و ترانزوها نصب شوند و قادر به تحمل بارهای مورد نیاز باشند. تخته کارها باید از مواد با کیفیت و مقاوم در برابر فشار و سایش ساخته شوند.
لیفت (Lift)
لیفت‌ها، سیستم‌های مکانیکی هستند که برای انتقال مصالح، ابزارآلات و کارگران به ارتفاعات مختلف داربست استفاده می‌شوند. این سیستم‌ها می‌توانند شامل بالابرهای دستی یا برقی باشند و به‌منظور تسهیل عملیات‌های ساختمانی و کاهش تلاش فیزیکی طراحی شده‌اند.
چرخ متحرک (Caster Wheel)
چرخ‌های متحرک، پایه‌هایی با چرخ هستند که در زیر پایه‌های داربست نصب می‌شوند و به داربست امکان حرکت آسان در سطوح صاف را می‌دهند. این چرخ‌ها باید به‌طور مستحکم و با کیفیت مناسب انتخاب شوند تا از حرکت ناخواسته و عدم ثبات جلوگیری شود.
نحوه داربست بندی
داربست‌بندی یکی از مراحل حیاتی در ساخت و ساز است که به تأمین ایمنی و کارایی در پروژه‌های ساختمانی و قالب بندی قالب فلزی بتن کمک می‌کند. نصب صحیح داربست‌ها به ویژه در ارتفاعات بالا، نیازمند دقت و رعایت استانداردهای ایمنی است. در اینجا نحوه داربست‌بندی به‌طور کامل و دقیق توضیح داده شده است.
برنامه‌ریزی و بررسی اولیه
- بررسی نیازها: پیش از شروع نصب داربست، نیازمندی‌های پروژه و نوع کار را شناسایی کنید. این موارد شامل ارتفاع داربست، نوع سازه و محل نصب است.
- طراحی نقشه داربست: بر اساس نیازمندی‌ها، نقشه‌ای برای داربست طراحی کنید که شامل ابعاد، موقعیت استانداردها، ترانزوها، لجرها و سایر اجزا باشد.
- محاسبات بار: محاسبه بارهای مورد انتظار و اطمینان از اینکه داربست قادر به تحمل این بارها است، بسیار مهم است.
آماده‌سازی محل داربست بندی
- تمیز کردن و آماده‌سازی سطح: سطح زیرین داربست باید تمیز و هموار باشد. در صورت لزوم، از صفحات توزیع بار (بیس پلیت‌ها) برای جلوگیری از فرو رفتن پایه‌ها در خاک استفاده کنید.
- نصب پایه‌ها: بیس پلیت‌ها یا کفشک‌ها را در مکان‌های مشخص شده نصب کنید تا بارهای عمودی به‌طور یکنواخت توزیع شوند.
نصب ساختار اصلی داربست
- نصب استانداردها (Standards): استانداردها را به‌طور عمودی و در فواصل مناسب نصب کنید. این پایه‌ها باید به‌طور محکم در بیس پلیت‌ها یا کفشک‌ها قرار گیرند و با استفاده از تراز، عمودی بودن آن‌ها را بررسی کنید.
- نصب ترانزوها (Transoms): ترانزوها را به‌طور افقی بر روی استانداردها نصب کنید. این لوله‌ها به ایجاد سطح پشتیبانی برای پلتفرم‌ها کمک می‌کنند و باید به‌طور دقیق و در ارتفاعات مشخص شده نصب شوند.
- نصب لجرها (Ledgers): لجرها را به‌طور عمود بر ترانزوها و در فواصل منظم نصب کنید. این لوله‌ها به تثبیت ساختار و توزیع بار به‌طور یکنواخت کمک می‌کنند.
نصب پلتفرم‌ها و محافظ‌های داربست
- نصب تخته کار (Decking): تخته‌های کار یا پلتفرم‌ها را بر روی ترانزوها نصب کنید. این تخته‌ها باید به‌طور محکم و یکنواخت قرار گیرند تا به‌عنوان محل کار و عبور استفاده شوند.
- نصب گارد ریل‌ها (Guardrails): گارد ریل‌ها را در اطراف پلتفرم‌ها نصب کنید تا از سقوط کارگران جلوگیری شود. این نرده‌ها باید در ارتفاع مناسب و به‌طور مستحکم نصب شوند.
نصب سیستم‌های مهار و تقویت داربست
- نصب مهارها (Braces): مهارها را به‌منظور تقویت و تثبیت داربست نصب کنید. این قطعات به‌طور معمول به‌صورت قطری و در زوایای مختلف نصب می‌شوند تا از تکان خوردن و سقوط داربست جلوگیری کنند.
- بازبینی و تنظیم: پس از نصب مهارها، سازه را مورد بازبینی قرار دهید و اطمینان حاصل کنید که تمامی قطعات به‌طور محکم و صحیح نصب شده‌اند.
نصب سیستم‌های جانبی داربست فلزی
- نصب لیفت‌ها (Lifts): در صورت نیاز به انتقال مصالح و ابزارآلات، سیستم‌های لیفت را نصب کنید. این سیستم‌ها می‌توانند شامل بالابرهای دستی یا برقی باشند.
- نصب چرخ‌های متحرک (Casters): اگر داربست ملزم به جابه‌جا شدن است، چرخ‌های متحرک را در زیر پایه‌ها نصب کنید. این چرخ‌ها باید به‌طور مستحکم و با کیفیت مناسب انتخاب شوند.
کنترل و ایمنی داربست فلزی و داربست بندی
- بازبینی نهایی: پس از نصب کامل داربست، آن را مورد بازبینی قرار دهید تا از ایمنی و ثبات آن اطمینان حاصل شود. بررسی کنید که تمامی اجزا به‌درستی نصب شده و در محل مناسب قرار دارند.
- آموزش کارکنان: کارگران باید از نحوه استفاده صحیح از داربست و اصول ایمنی آگاه باشند. آموزش‌های لازم را ارائه دهید و اطمینان حاصل کنید که تمامی کارکنان از روش‌های ایمن کار کردن آگاهی دارند.
نگهداری و بازرسی‌های دوره‌ای داربست فلزی
- بازرسی‌های دوره‌ای: داربست‌ها باید به‌طور منظم بازرسی شوند تا از ایمنی و کارایی آن‌ها اطمینان حاصل شود. هرگونه نقص یا آسیب باید فوراً تعمیر یا تعویض شود.
- نگهداری: از داربست‌ها مراقبت کنید و از استفاده نادرست یا بارگذاری بیش از حد آن‌ها جلوگیری کنید.
انواع داربست و داربست بندی
دانستیم که داربست‌ها به‌عنوان ساختارهای موقتی در پروژه‌های ساختمانی و تعمیراتی استفاده می‌شوند تا کارگران به ارتفاعات و نقاط دشوار دسترسی پیدا کنند و عملیات ساخت و ساز را با ایمنی و کارایی بیشتری انجام دهند. انواع مختلف داربست‌ها با توجه به نیازهای پروژه، محیط کار و شرایط خاص انتخاب می‌شوند. در اینجا به معرفی انواع مختلف داربست‌ها و فرآیند داربست‌بندی می‌پردازیم.
-
داربست‌های لوله‌ای و بست‌دار (Tube and Clamp Scaffolding)
این نوع داربست از لوله‌های فلزی و بست‌هایی برای ایجاد شبکه‌ای از پلتفرم‌ها استفاده می‌کند. این داربست‌ها به دلیل انعطاف‌پذیری بالا در طراحی و نصب، در پروژه‌های متنوع و پیچیده کاربرد دارند.
ویژگی‌های داربست لوله ای:
انعطاف‌پذیری بالا: امکان طراحی به اشکال و اندازه‌های مختلف.
تطبیق‌پذیری: قابل استفاده در شرایط و سطوح مختلف.
ترکیب و اتصال: نیاز به مهارت و تجربه برای نصب صحیح.
-
داربست‌های مدولار (Modular Scaffolding)
این نوع داربست شامل قطعات پیش‌ساخته و قابل تعویض است که نصب و باز کردن آن‌ها سریع و آسان است. داربست‌های قالب مدولار معمولاً در پروژه‌های بزرگ و پیچیده به کار می‌روند.
ویژگی‌های داربست مدولار:
نصب سریع: قطعات پیش‌ساخته باعث کاهش زمان نصب می‌شوند.
پایداری: طراحی مدولار باعث افزایش ثبات و استحکام می‌شود.
سازگاری: مناسب برای پروژه‌های با نیازهای خاص و متنوع.
-
داربست‌های مثلثی (Triangular Scaffolding)
داربست‌های مثلثی نوعی از داربست‌های طراحی شده برای افزایش استحکام و پایداری با استفاده از سازه‌های مثلثی شکل هستند. این نوع داربست‌ها به‌ویژه برای فضاهای محدود و ارتفاعات زیاد مناسب هستند. قیمت داربست مثلثی نیز نسبت به کیفیت و کارآیی که دارد بسیار مناسب است.
ویژگی‌های داربست مثلثی:
پایداری بالا: ساختار مثلثی باعث افزایش استحکام و مقاومت در برابر بارهای جانبی می‌شود.
دسترس‌پذیری: مناسب برای پروژه‌هایی که دسترسی به ارتفاعات محدود است.
استفاده در فضاهای کوچک: به دلیل طراحی خاص، در فضاهای کوچک و محدود نیز کاربرد دارد.
- داربست‌های چکشی (Hammer Scaffolding)
داربست‌های چکشی که به‌عنوان داربست‌های کلمپ‌دار یا داربست‌های قفلی نیز شناخته می‌شوند، شامل لوله‌هایی هستند که با استفاده از قفل‌ها یا کلمپ‌ها به یکدیگر متصل می‌شوند. این نوع داربست‌ها به دلیل نصب سریع و آسان، به‌ویژه در پروژه‌های تجاری و صنعتی کاربرد دارند.
ویژگی‌های داربست چکشی:
نصب سریع: سیستم قفل‌دار باعث تسهیل و تسریع در نصب و جمع‌آوری می‌شود.
قیمت مناسب: داربست چکشی نیز برای انواع پروژه مناسب است.
استحکام: اتصال محکم و مطمئن با استفاده از قفل‌ها و کلمپ‌ها.
قابلیت تنظیم: امکان تنظیم ارتفاع و فاصله‌ها به‌راحتی.
-
داربست‌های لوله‌ای (Tube Scaffolding)
این نوع داربست شامل لوله‌های افقی و عمودی است که به‌وسیله بست‌ها به یکدیگر متصل می‌شوند. داربست‌های لوله‌ای معمولاً در پروژه‌های بزرگ و پیچیده که نیاز به انعطاف‌پذیری دارند، استفاده می‌شوند.
ویژگی‌های داربست لوله‌ای:
قابلیت تنظیم: امکان طراحی به اندازه و شکل مورد نظر.
استحکام: توانایی تحمل بارهای سنگین با استفاده از لوله‌های فلزی مقاوم.
-
داربست‌های چرخ‌دار (Mobile Scaffolding)
این داربست‌ها بر روی چرخ‌های متحرک نصب شده‌اند که امکان جابه‌جایی آسان داربست را در سطوح صاف فراهم می‌کند. این نوع داربست‌ها برای کار در مکان‌هایی که نیاز به حرکت و جابه‌جایی دارند، مناسب است.
ویژگی‌های داربست چرخ دار:
قابلیت حرکت: امکان جابه‌جایی سریع و آسان در محل پروژه.
انعطاف‌پذیری: مناسب برای کار در مکان‌هایی که نیاز به تغییر موقعیت دارند.
-
داربست‌های تک‌پایه (Single Pole Scaffolding)
این نوع داربست‌ها شامل پایه‌هایی هستند که به دیوارها یا سازه‌های دیگر متصل می‌شوند و برای پروژه‌هایی با دسترسی محدود استفاده می‌شوند.
ویژگی‌های داربست تک پایه:
ساده بودن: طراحی ساده و مناسب برای استفاده در مکان‌های محدود.
پایداری: اتصال به دیوارها و سازه‌ها برای افزایش استحکام.
نکات ایمنی هنگام داربست بندی و کار بر روی داربست فلزی
داربست‌بندی و کار بر روی داربست فلزی به دلیل وجود خطرات و چالش‌های خاص، نیازمند رعایت اصول ایمنی دقیق است. توجه به این نکات ایمنی می‌تواند به جلوگیری از حوادث و آسیب‌های جدی کمک کند. در اینجا مهم‌ترین نکات ایمنی برای داربست‌بندی و کار بر روی داربست فلزی ارائه شده است:
- طراحی و نصب صحیح داربست
بررسی نقشه و طرح: پیش از شروع نصب، نقشه‌های طراحی و نیازمندی‌های پروژه را به‌دقت بررسی کنید.
رعایت استانداردها: مطمئن شوید که داربست مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی نصب شده است. استفاده از قطعات و مواد با کیفیت و تایید شده اهمیت زیادی دارد.
محاسبات بار: بارهای مورد انتظار و بارهای دینامیکی را به‌دقت محاسبه کنید و از نصب داربست با ظرفیت مناسب اطمینان حاصل کنید.
-
ایمنی در نصب داربست
آماده‌سازی محل: سطح زیرین داربست باید تمیز، هموار و مقاوم باشد. از بیس پلیت‌ها یا کفشک‌های مناسب برای توزیع یکنواخت بار استفاده کنید.
نصب صحیح استانداردها: استانداردها باید به‌طور عمودی و با استفاده از تراز نصب شوند. از محکم بودن اتصال پایه‌ها اطمینان حاصل کنید.
استفاده از ابزار مناسب: در نصب داربست، از ابزار و تجهیزات مناسب و سالم استفاده کنید. از بستن محکم و صحیح بست‌ها و اتصالات مطمئن شوید.
-
تجهیزات و حفاظت شخصی
استفاده از تجهیزات حفاظتی: کارگران باید از تجهیزات حفاظتی فردی مانند کلاه ایمنی، دستکش، کفش‌های ایمنی و کمربند ایمنی استفاده کنند.
نصب گارد ریل‌ها و نرده‌ها: نصب گارد ریل‌ها و نرده‌های محافظ در اطراف پلتفرم‌ها برای جلوگیری از سقوط ضروری است.
پوشش پلتفرم‌ها: تخته‌های کار باید به‌طور صحیح و بدون شکاف یا آسیب نصب شوند. از پوشش‌های غیر لغزنده استفاده کنید تا خطر سقوط کاهش یابد.
-
بازرسی و نگهداری داربست
بازرسی منظم: داربست باید به‌طور منظم مورد بازرسی قرار گیرد تا از استحکام و امنیت آن اطمینان حاصل شود. هرگونه نقص یا آسیب باید فوراً تعمیر یا تعویض شود.
نگهداری و تعمیر: داربست‌ها باید به‌طور صحیح نگهداری شوند. از بارگذاری بیش از حد و استفاده نادرست از داربست جلوگیری کنید.
-
آموزش و آگاهی کارکنان
آموزش ایمنی: تمامی کارکنان باید در مورد اصول ایمنی و نحوه استفاده صحیح از داربست آموزش ببینند. آشنایی با خطرات احتمالی و روش‌های ایمن کار کردن ضروری است.
اطلاع‌رسانی: اطمینان حاصل کنید که تمامی کارکنان از دستورالعمل‌های ایمنی و وضعیت فعلی داربست آگاه هستند.
-
مدیریت شرایط آب و هوا
پیش‌بینی شرایط آب و هوا: پیش از شروع کار، وضعیت آب و هوا را بررسی کنید. در شرایط بد آب و هوایی مانند باران یا باد شدید، کار بر روی داربست باید به تعویق بیندازید.
حفاظت در برابر عوامل جوی: از پوشش‌های محافظ برای جلوگیری از لغزش بر روی پلتفرم‌ها در شرایط بارانی یا برفی استفاده کنید.
-
کنترل و ایمنی در هنگام استفاده
اجتناب از کار سنگین: از حمل بارهای سنگین یا غیر ضروری بر روی داربست خودداری کنید تا از فشار و آسیب به سازه جلوگیری شود.
حفظ نظم و پاکیزگی: محیط کار باید تمیز و مرتب نگه‌داشته شود. از قرار دادن ابزار و مصالح به‌صورت نامرتب و در اطراف داربست جلوگیری کنید.
پرهیز از رفتارهای خطرناک: از انجام رفتارهای پرخطر مانند نشستن بر روی لبه‌ها، پرش یا استفاده نادرست از تجهیزات خودداری کنید.
-
استفاده از سیستم‌های کمکی
سیستم‌های لیفت: اگر از لیفت‌ها برای جابه‌جایی مصالح و ابزار استفاده می‌کنید، اطمینان حاصل کنید که این سیستم‌ها به‌درستی نصب و به‌طور منظم بازرسی شده‌اند.
چرخ‌های متحرک: در صورت استفاده از داربست‌های چرخ‌دار، اطمینان حاصل کنید که چرخ‌ها به‌طور صحیح قفل شده و داربست به‌درستی ثابت است.
